Mita,
Latin Amerika'da İspanyol sömürgelerindeki maden ocaklarında yerli halkın zorla çalıştırılmasına verilen ad.
Kızılderililerin tabi tutuldukları zorunlu çalışma.
Latin Amerika'da İspanyol sömürgelerinde yaşayan yerli halkın, maden ocaklarında zorla çalıştırılması.
Potosi Valisi Francisco de Toledo'nun getirdiği düzenlemelerle uygulanan sistem. Madenlerde zorla çalıştırma yetkisidir.
Mita Latin Amerika ülkelerinin büyük gerçeğidir.
Büyük gerçek, Büyük lanet;
1545
yılında, İspanyolların Peru'yu ele geçirmesinden sonra, dağda sürüsünü
otlatan bir lama çobanı Diego Huallpa'nın öyküsüyle başlar.
Lamalarından biri dağın öteki ucuna kaçar. Onu yakalamaya çalışırken
vakit çok geç olur. Geceyi dağda geçirmek zorunda kalır. Soğuktan
korunmak için gece ateş yakar. Sabah uyandığında görür ki yaktığı ateş
dağın yüzeyinde bir madeni eritmiştir. Bu gümüştür. Erimiş gümüş
şeritlerini gören Diego olayı kardeşine anlatır. Bu keşiften sonra bir
süre birlikte dağın yüzeyindeki kayaları eriterek gizli gizli gümüş elde
ederler. İki kardeş bir süre sonra bu sırlarını çok az bir para
karşılığında İspanyollara satar. Böylece artık Dünyanın kaderi
değişmiştir. Allah yürü ya kulum demiş. And Dağlarının ve İspanyanın
gidişatını değiştirecek büyük yağma dönemi başlamıştır.
İşte
Yüzeydeki gümüş bitince, dağın içine girmeye başlayan maden sahipleri,
İspanya Kraliyeti adına tam üç yüzyıl boyunca durmak bilmeden gümüş
çıkartırlar. Çıkan gümüş, bu madenin bulunduğu Potosi'ye akın eden
İspanyollara büyük zenginlik getirir. Zenginleşen İspanyollar işçi
bulma zorluğu, güçlüğü çekmeye başlarlar. Yüzeydeki damarlar
tükendiğinden derinlere gitme gerekliği ortaya çıkar. Çıkan madenin
verimli işlememesi gibi nedenlerle üretim de düşer.
O
dönemin valisi Francisco de Toledo'nun getirdiği düzenlemelerle tekrar
herşey yeniden hayat bulur. Üretim ve kalite yükselir. Ancak valinin
düzenlediği yeni yasalarda İnka İmparatorluğunun işçi bulma yöntemine
mita denir. Bu sistem dahilinde
Cusco'dan Kuzey Arjantin'e kadar olan coğrafya 16 bölgeye bölünür. Her
bölge her sene çalışabilir durumdaki erkek nüfusunun yedide birini
madenlere işçi olarak göndermek zorundadır. Tam bir sömürge uygulaması
olarak devam eder.
İşte
bu madenlerde yerli halkın sömürge yasaları ile zorla çalıştırılmasına
mita denmiştir. Çalışma şartlarının zorluğu koka yaprağını çiğneyerek
yer altına inen yerli halk için ise insan öğüten bir değirmen olur
maden. Sonuçta madene çalışamaya giden her 10 erkekten 7'si memleketine
geri dönemez. Tarihçiler tarafından zengin damarların tükendiği 19.
yüzyıla kadar yaklaşık 9
milyon madencinin burada öldüğü rivayet edilir.
Hikayeyi bu kadar güzel anlatan gezgin Barış Pala'nın yazısından alıntı yapılmıştır.
