Kokulu ve esanslı yağı halk hekimliğinde kullanılan otsu bir bitki ...

Tefarik,(Arapça).
Tefarük.  
Tefarik otu, 
Paçuli, (Patchouli).
Pogostemon patchouly, Pogostemon patchouli

Yüksekliği 60-100 santimetre olan, büyük yapraklı ve beyaz çiçekli, güzel kokulu bir bitki ve kökü.
Esansı çok hoş bir toprak kokusuna sahip bitki.  
Kokulu ve esanslı yağı halk hekimliğinde kullanılan otsu bir bitki.

Tefarik otu da denilen, kokulu, esanslı bir yağ elde edilen otsu bitki, Paçuli.  

Malezya, Hindistan,  Doğu Hint adalarında yetiştirilen Ballıbabagiller familyasından, boyları 60-100 cm., yaprakları büyük, pembe benekli beyaz çiçekler açan çok yıllık otsu bir bitkidir. Nanegiller familyasından olan bu bitkinin biraz kurutulup mayalandırılmış yapraklarından uçucu, kokulu, sarımsı yeşil renkli tefarik yağı elde edilir. Terafik yağı parfüm endüstrisinde ve böcek uzaklaştırıcı, mikrop kırıcı olarak kullanılır. Egzama rahatsızlıkları ve cilt kırışıklıkları için tene sürülerek ovulur. Giysileri güve türü böceklerden korumak için  kurutulup toz haline getirilmiş tefarik otu yaprakları küçük keseler içinde dolaplara, çekmecelere, sandıklara, kumaş aralarına konur. Hint mürekkebinin kokusunu tefarik otu verir. Ayrıca bu bitkinin kalıcı kokusu, parfüm ve sabunlarda kullanılır. 

Şal, halı ve kilimleri güveden korumak amacıyla tefarik kokusu sürülerek Hindistandan İngiltereye gönderilir ve ‘Patchouli' kokmayan şal,halı ve kilimler makbul sayılmaz. Bu koku, morfine  benzeyen endorfin salgılayarak kişileri uyarır. 
Gül yağı, yasemin, adaçayı, kananga, tefarik ve greyfurt kokusu her zaman depresyon, ve cinsel uyarım tedavisinde önerilir. Tefârik esansı fazla sürüldüğünde sakinleştirici ve uyku azaltıcı tkisi vardır.

Eskiden Arapça tefarik, kırmızı, beyaz ve mor kumaştan dikilen, gömlek ve şalvardan oluşan, kol ağızları, paça kenarları ile şalvarın yanları işlenmiş kadın giysisi demekmiş.

Tefarik kelimesinin diğer anlamları;
Müteferrik olanlar. 
Tefrikalar. 
Ayırma ve seçmeler.
Taksitler. 
Ufak tefek şeyler. 
Ayrıca şeyler.
Küçük hediyelik eşya. 

"Gizemli zatürre" de denilen akut solunum yetersizliği sendromunun kısa yazılışı ...

Sars,  (İng. SARS).  
Severe Acute Respiratory Syndrome.
Akut Solunum Yetmezliği Sendromu 
Gizemli Zatürre, 

Halk arasında "Gizemli Zatürre" hastalığı olarak biline SARS yani akut solunum yolu yetersizliği sendromu, ani ateşle başlar. Çok ağır seyreden ve sebebi bilinmeyen bu hastalık, virüslerle oluşan bir solunum yolları hastalığıdır.


Etkeni SARS i’la ilişkili koronavirüs olan, insanlarda tipik olmayan pnömoniyle seyreden, oldukça bulaşıcı ve öldürücü bir viral hastalık olup şiddetli akut solunum sendromudur. Sağlıklı kişiye bulaştığı taktirde, kişinin bağışıklık sistemine göre 2 ile 6 gün içinde etkisini göstermektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) adına Vietnam´da çalışmakta olan ve 26 Şubat 2003 tarihinde bu hastalıktan hayatını kaybeden Dr. Carlo Urbani  (Castelplanio, Italy October 19, 1956 – Bangkok, Thailand March 29, 2003) tarafından tanımlanmıştır. Hastalık Vietnam, Thailand, Çin, Hong Kong gibi ülkelerde çok fazla kişiyi etkileyerek ölümlere neden olmuştur. 2003 yılı başlarında Asya’ya, Kuzey Amerika’ya ve ardından da Avrupa’ya yayıldı. Görüldüğü ülkeler; Avustralya, Almanya, İtalya, Belçika, Brezilya, Kanada, Çin, Hong Kong, Tayvan, Fransa,Singapur, İşviçre, Tayland, İrlanda, Romanya, İngiltere, ABD, Vietnam.SARS virüsü (coronavirus) yüksek ateş ve kuru öksürük ile başlamaktadır. Kuluçka devresi 2-7 gündür. Titreme ve aşırı terleme giderek sulunum yetmezliğine neden olmaktadır. Hasta baş ağrısı ve solunum güçlüğü çekemeye başlarsa en kısa zamanda solunum cihazına bağlanarak, gerekli tedavilere başlanmalıdır. Hastanın bulunduğu alanda kesinlikle hava solunmamalı gerekli tedbirler alınmalıdır. Hastanın bulunduğu odada öksürmesi virüsü bulaştırmaya yeter.

Sars virüsüne karşı bir ilaç henüz yoktur. Zatürre için uygulanan a
ntibiyotik ve antiviral tedavisi bu hastalık için de  uygulanır.  Sars virüsünün uzay yolculuklarından dünyaya geldiği söylenmektedir. Hasta izole edilmeli ve hasta eşyalarına, kullanılan tıbbi aletlere dezenfeksiyon uygulanmalıdır. Bağışıklık sistemini arttırmak için bol C vitamini tüketilmelidir.


Duvarı korumak için üzerine kaplanan tahta ..

Tora,
Duvarı korumak için üzerine kaplanan tahta. 

Lambri, (Fr. lambris ).
Bir yapının iç duvar kaplaması.
Tavana yapılan ahşap kaplama.
Mimarlıkta Ahşap, plastik, metal veya taşla yapılan iç duvar kaplaması.
Marangozlukta Tavan, duvar kaplaması için kullanılan, ince, uzun ağaç kaplama plakaları.


Tora kelimesinin diğer anlamı;
Fidan,
Süpürge sapı,
Kumaş parçalarından yapılan top.
Torba.
 

Amerikan şirketleri için unutulmaz çarpıcı logolar oluşturan 20. yüzyıl grafik tasarımcısı ...

Saul Bass (New York, Bronx 1920 - Los Angeles 1996).

 

Amerikan şirketleri için unutulmaz çarpıcı logolar oluşturarak Kurumsal imaj yaratan 20. yüzyıl Amerikan grafik tasarımcısıdır. Ayrıca bir çok film için sinema başlıkları ve posterler oluşturmuştur.  

 

1950 yıllarında Hollywood'un tasarımcı, kavramsal kapak tasarımcısıdır. Animasyon filmleri, grafik, film reklamcılğı ile çarpıcı bir görsel etki yaratmıştır. Sembolik posterler tasarlamıştır.  

1944 -1946 yıllarında Brooklyn College'de okudu. 1946 yılından sonra Warner Bros ile ticari bir sanatçı olarak çalıştı. Los Angeles 'a gitti. 

Kurum ve şirketler için reklamcılık konusunda serbest ticari sanatçı olarak New York'ta çalıştı. 1952 yılından itibaren "Saul Bass & Associates" firması olarak çalışmaya başladı. 

Hollywood'un önde gelen Başlık tasarımcısı oldu.Buna örnek filmler aşağıdadır.
Stanley Kubrick - "The Shining", "Spartacus" (1960)
Alfred Hitchcock - "Vertigo", "North by Northwest", "Psycho".
Martin Scorsese - "Good Fellas", "Cape Fear", "Masumiyet Çağı", "Casino".
Steven Spielberg - "Schindler'in Listesi" ,
Otto Preminger - "Carmen Jones" , "Altın Kol ile Adam" .
Robert Aldrich ve Billy Wilder - "The Seven Year Itch".
 
1991 ile 1996 yılları arasında Oscar Ödülleri töreni için posterler tasarladı. 

Hollywood çalışmaları yanı sıra United Airlines, AT & T, Minolta, Esso, BP gibi büyük şirketlere logolar tasarlamıştır. Continental Airlines gibi bir çok sayıda şirket için kurumsal imaj yarattı.  

Reklam ve ürün ambalajı ustalıkla koordine ederek kombinasyonları ile tüketiciyi hazırlayıp uyumlu bir kişilik haline getirmiştir.

25 Nisan 1996 tarihinde Los Angeles'ta lenfoma hastalığından öldü. Eşi ve yaratıcı ortağı, Elaine Makatura ile 35 yıl evli kaldı. Jennifer ve Jeffrey adında iki çocuğu vardı.

Murdarilik...

Omurilik, (İng. spinal cord, Lat. medulla spinalis ).
Murdarilik, (Eski dilde).
Nuha'-i şevki (Osm. Omurilik). 
Miyel,
Latince medulla = ilik demektir. Yine Latince spina = diken demektir. 
Birleştirilince Latince medulla spinalis, Omurilik anlamını ifade etmektedir.
Merkezî sinir sisteminin, omurga içinde kordon biçiminde uzanan bölümü, miyel. 
Omurga içinde bulunan kanal boyunca uzanan, boz madde ve ak maddeden oluşan sinir dokusu, murdarilik.
Omurga içinde bulunan kanal boyunca uzanan sinir dokusu vardır. Omurlar orta kısmında bir kanal oluşturacak şekilde dizlmişlerdir. Bu kanalın orta kısmında ependim hücreleri vardır. Boz (gri) madde ve dış kısmında ak madde bir kordon biçiminde bulunur. Bu birlikteliğe merkezi sinir sistemi organı denir. Omurilik vücutta istemsiz davranışları ve refleksleri kontrol eder. 33 omurdan meydana gelen omuriliğin üzeri beyin gibi üç katlı zarla çevrimiş ve direkt beyinden çıkan emirleri gerçekleştirir. Omuriliğin kimi bölgelerinde ön ve arka çıkıntıları arasında otonom sistemin sinir hücreleri vardır. Omurilik sinirlerden oluşan boru gibidir. Bu sinirler omurilik içinden beyine oradan kaslara giderek hareketleri kontrol eder. Yine kol, gövde ve bacaklardan gelen his sinirlerini de beyine taşır. Kısaca omurilik beyinle ilgisi olduğu kadar vücudun her yanında ki sinirler ilede ilgilidir.

Halk arasında omuriliğe, murdariliği de denir. Yetişkinlerde omurilik 1 cm. genişliğinde ve 45-50 cm. uzunluğundadır. Omuriliğin ön ve arka yüzünde derinliğine doğru uzanan iki yarık vardır. Omuriliği yatay olarak incelediğimizde iki yapıdan oluşur. Orta kısmında H harfi şeklinde gri renkli bir bölge ve bunu saran beyaz bir bölgeden oluşur. Omurilikteki gri maddenin ön dallarına ön boynuz, arka dallarına ise arka boynuz denir. Omuriliği sarsıntı ve darbelerden Beyin Omur Sıvısı (BOS) korur.

Dünyanın en eski Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından biri ...

Moody's, 
(Moody's Investor Service Inc.- ABD 1909).  
Fitch, 
(Fitch Ratings Ltd. - 1922).

Standasrd & Poor's,
(Standards and Poor's Corp. - 1923).

Bir kişi, şirket, ülke kredi itibarının belirlenmesinde esas kıstas kredi derecelendirme veya kredi değerlendirme yoluyla yapılmaktadır. Çok eskiden beri uygulanan bu uygulamalar bir çok ülkenin ve ya şirketin geleceği istikbali belirlenmektedir. 

Şirket veya ülkenin iflasına kadar giden bu klasmanda belli başlı kuruluşlar genelde aynı kanıya ulaşmaktadırlar. Tüm bu işler için belirlenen firmalar bir ücret almakta ve para kazanmaktadırlar. Kredi derecelendirme kuruluşları, şirketin çıkardığı her bir tahvil için ücret almaktadır.Buna yıllık ücretleri ve izleme ücreti de dahil edildiğinde bu kuruluşların kazançları yüksek rakamlara ulaşmaktadır. Türkiye'de derecelendirme faaliyetinde bulunması için kurulca kabul edilen uluslararası derecelendirme kuruluşları ile çalışmaktadır.

Analizlerde Ülkelerdeki değerlendirmelerde riskleri aşağıdaki gibi değerlendirir.
Politik risk  (politik sistem, dış borçlar, sosyal bünye) ve  ekonomik risk (borç yükü, döviz rezervi, ödemeler dengesi esnekliği, ekonominin yönetimi,ekonominin geleceği) olarak inceler.
Kredi notunun önemi; Halka Açılmalarda ( ulusal ve uluslararası ) kullanılabilecek en etkili yöntemdir.


Dünyanın önde gelen derecelendirme (rating) kuruluşları şunlardır ;
  • Moody’s, (Moody’s Investor Service Inc.- ABD 1909). 110 ülke, 12.000 ihracatçı firma, 25.000 kamu finansmanı ihracatçısı ve 106.000 yapılandırılmış finansman tahvilinden fazlasını kapsayan borçları, kredi notlarını ve yapılandırmayı takip ve izliyor.
  • Fitch, (Fitch Ratings Ltd. – 1922).
  • Standasrd & Poor’s (Standards and Poor’s Corp. – 1923).
  • Canadian Bond Rating Service, (Kanada 1972).
  • Thomson Bank Watch,(ABD 1974)
  • Japanese Bond Rating Institute, (Japonya 1977).
  • Dominion Bond Rating Service,(Kanada 1977).
  • IBCA,(İngiltere 1978).
  • Duff and Phelps Credit Rating, (ABD 1980).
  • Japanese Credit Rating Agency,(Japonya 1985).
  • Nippon Investor Service. (Japonya 1985).
Türkiye’de kurulan ve derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşları;

1- Fitch Ratings Finansal Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.
2- JCR Avrasya Derecelendirme A.Ş.
3- TCR Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme A.Ş.
4- Saha Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.
5- Kobirate Uluslararası Kredi Derecelendirme ve Kurumsal Yönetim Hizmetleri A.Ş.
6- TURKRATING İstanbul Uluslararası Derecelendirme Hizmetleri A.Ş.


AAA, Aa1, Aa2, Aa3, A1, A2, A3, Baa1, Baa2, Baa3, Ba1, Ba2, Ba3, B1, B2, B3, Caa1, Caa2, Caa3, Ca, C. olduğu gibi iyiden kötüye doğru değerlendirme yapılmaktadır. Kuruluşlara göre  not skalaları farklılık gösterebilir. Bu bahis aşağıda gösterilmiştir.
 
Kredi derecelendirme kuruluşlarının not skalaları aşağıda gösterilmiştir.


Moody's
S&P
Standasrd & Poor's
Fitch
ANLAMI VE YORUMLANMASI
Uzun vadeli
Kısa vadeli
Uzun vadeli
Kısa vadeli
Uzun vadeli
Kısa vadeli

Aaa
P-1
AAA
A-1+
AAA
F1+
En yüksek dereceli.
Anapara ve faiz ödemelerinde çok güçlü bir kapasiteyi gösterir. Verilebilecek en yüksek nottur. Yatırım yapılabilir.
Aa1
AA+
AA+
Yüksek dereceli.
Bu derece yüksek kaliteli tahvillere verilir. Ana para ve faiz ödemelerinde güçlü bir kapasiteyi belirtir.
Aa2
AA
AA
Aa3
AA-
AA-
A1
A+
A-1
A+
F1
Üst orta sınıf.
Bu tahviller bir çok lehte yatırım tutumuna sahiptir. Ancak olumsuz ekonomik değişikliklere karşı temkinli olunması gerektiğini gösterir.
A2
A
A
A3
P-2
A-
A-2
A-
F2
Baa1
BBB+
BBB+
Alt orta sınıf.
Bu nota sahip tahviller ana para ve faiz ödemelerinde uygun bir kapasiteye sahip olunduğunu fakat olumsuz ekonomik koşullarda ödemelerde gecikme riskinin göz önüne alınması gerektiğini gösterir.
Baa2
P-3
BBB
A-3
BBB
F3
Baa3
BBB-
BBB-
Ba1
Not prime
BB+
B
BB+
B
Yatırım yapılamaz. Spekülatif seviye.
Tahvillerin ana para ve faiz ödemelerinde sadece ılımlı bir korumaya sahip olduğunu gösterir.
Ba2
BB
BB
Ba3
BB-
BB-
B1
B+
B+
Son derece spekülatif.
Genel olarak zayıf karekterli tahvillerdir. Geri ödemelerde riskin fazla olduğunu gösterir.
B2
B
B
B3
B-
B-
Caa1
CCC+
C
CCC
C
Taahhütleri karşılamama riskinin çok yüksek olduğu durumlar.
Önemli riskler
Zayıf kalitedeki ihraçlardır. Risk yüksektir.
Caa2
CCC
Büyük ölçüde spekülatif.
Oldukça yüksek risk içerdiğini gösterir.
Caa3
CCC-
Kurtarılması beklenen, iflasa yakın.
En düşük tahvil kalitesine verilen nottur. Yatırımcıların üstlendiği riskin çok yüksek olacağını belirtir.
Ca
CC
C
C
D
-
DDD
-
İhraç edilen tahvillerin geri ödemelerinin yapılamayacağını gösterir.
İflas, Default.
Verilebilecek en kötü nottur. Geri ödemelerin olanaksız olduğunu gösterir. Yükümlülüğünü yerine getiremez.
-
DD
-
D
 

Bağışıklık eriyiği ...

Aşı,  
(İng. vaccine, inoculation, transplant, graft - Frn. vaccin, Greffe).
İnokulasyon.
Aşılama, Bağışıklama,

Birtakım hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için vücuda verilen, o hastalığın mikrobuyla hazırlanmış eriyik. 
Bağışıklık eriyiğinin uygulanması.
Bazı hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için vücuda enjekte edilen ölü ya da zayıf bakteri süspansiyonu. İnokulasyon. 
Organizmaya verildiğinde bağışık cevabı uyararak enfeksiyon hastalıklarından korunmayı sağlayan immünojen.

Bilinen Aşılar;
Çiçek aşısı, BCG - Verem Aşısı-Tüberküloz, Grip aşısı, Kuduz aşısı, Su çiçeği aşısı, Kabakulak aşısı, Tetanoz aşısı, Pnömokok enfeksiyonları aşısı, Sarılık, Hepatit A aşısı, Hepatit B aşısı, Hib Aşısı, Rotavirüs aşısı, Difteri (Kuşpalazı) aşısı, Boğmaca aşısı, Polio aşısı, Gardasil Aşı, Kızamık aşısı, Sarı Humma Aşısı, Çocuk felci aşısı, Kızamıkcık aşısı, Rahim Ağzı Kanseri (HPV), Meningokok aşısı- Menenjit aşısı.

Uluslararası dolaşım esnasında her ülkenin sıkça görülen ve sakatlık, ölüm gibi hastalıklara karşı aşı yapılmasını zorunlu kılar. Bu aşıların neler olduğuna her ülke kendisi karar vererek duyurur. Aşıların üretildikleri andan, kişilere ulaşana kadar uygun ısıda depolanması ve taşınmasına soğuk zincir denir. Soğuk zincirin bir halkasında meydana gelen bir eksiklik aşının etkinliğini azaltır veya yok eder. Aşılarda asıl etken madde yanında aşının etkinliğini artıran, mikroplardan koruyan aluminyum hidroksit ve bozulmasını önleyen magnezyum klorid gibi maddeler kullanılmaktadır.zdolab,

Aşılar +2°C ile +8°C arasında, buz dolabı rafında tutulması gerekir. Aşılar buzdolabı kapağında tutulmaz. Aşıların ev buzdolabında saklanması doğru değildir. Aşılar ısı, güneş ışığı ve donmaya karşı hassas olup bir kez olumsuz şartlarda tutulduktan sonra tekrar uygun şartlar sağlansada meydana gelen hasar düzeltilemez. Soğuk zinciri bozulmuş aşılar kullanılmamalıdır. Aşının tutması için yinelenmesine Rapel denir. Yani diğer anlamda pekiştirme dozudur.



Aşı kelimesinin diğer anlamları;
Bir ağacın dalı veya gövdesi üzerine, aynı familyanın daha iyi bir türünden alınan dal, göz, tomurcuk vb. parçaları kaynaştırma işi. 
Bir ağacın gövdesi ya da dalına daha verimli olması için aşılanan aynı (otograft) ya da yakın bir türe ait (heterograft) bitki parçası. 
Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.

Aşılanan parça.

Eskimiş giysilere yapılan yama, yamalık. 
Eskiyen entarinin belden yukarısına geçirilen parça. 
Hayvana sürülen alınışı boya. 
Renkli badana toprağı.
Açık renkli sincap.

Armut,
Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

Kabuğundan kinin çıkarılan ağaç ...

Kınakına, (İsp. quinaquina).
Kınakına ağacı (İng. Cinchona, bark tree, china bark).
Kontesotu.
Kabuğunda, doktorlukta sıtmanın tedavisinde kullanılan kinin adlı ilacın ham maddesi bulunur.
Kök boyasıgillerden, asıl yurdu Güney Amerika olan, Hindistan ve Endonezya'da da yetiştirilen, kabuğundan kinin çıkarılan 25-30 m. yüksekliğinde bir ağaç (Cinchona). 

Bu bitkiden yapılan içecek.

Rivayet odur ki İspanyolların ünlü Peru kraliçesi Anna Cinchon sıtmaya yakalanır. Kraliçenin tedavisinde Kınakına kabuğu kullanılarak şifa bulur. Bu durumdan dolayı bu maddeye kraliçenin adı verilir. Ama esasen
Güney Amerika Kızılderilileri arasında kabuk anlamına gelen China (kına) kelimesi kullanılırmıştır. Kınakına, Kökboyasıgiller familyasından; anayurdu Peru ve Bolivya olan ve sanayi bitkisi olarak Cava, Güney Hindistan, Kolombiya, Seylan, Guatemala, Kamerun ve Kongo gibi tropikal ülkelerde yetiştirilen büyük bir ağaçtır. Kabuğunda, sıtmanın tedavisinde kullanılan kinin adlı ilacın ham maddesi bulunur. 

Günümüzde özel fidanlıklarda üretim amaçlı yetiştirilmektedir. 8- 10 yaşına gelen fidanlardan kalın gövdelerinden kabuklar kaldırılarak toplanır, güneşte kurutulur ve toz haline getirilerek kinin elde edilir.
En çok Kınakına üreten ve satan ülke Kongo'dur.  

İçerisinde %4-14 oranında Alkaloit bulunan ve tadı acı olan Kınakınanın kabukları çay, tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır. Kınakınanın içeriğinde kinin, kinidin, kinşonin, reçine, tanen, kinovoz, singol, kupreol gibi maddeler vardır. Alkaloitlerin en önemlileri %1-4 Chinin (kinin), Cinchonidin %1-5,  Cinchonin %1-3 ve Chinidin (β-Chinin) %0,01-0,5 oranında bulunur. 

Doktorlukta yüksek ateşlere karşı kullanılan bu çok değerli ilaç ilk olarak Pelletler ve Caventou adlı iki Fransız bilgini tarafından bulunmuştur. Bazı şaraplara ve iştah açıcı içkilere kınakına kabuğundan elde edilen öz karıştırılır.

Faydaları;
  • Sıtma tedavisinde kullanılır.  
  • Ateşi düşürür.
  • Tifo tedavisinde de kullanılır.  
  • Ağır ve mikroplu hastalıklarda,
  • Cilt kaşıntılarında,
  • İştah açar.
  • Kuvvet verir.
  • Kabızlığı giderir.
  • Kinidin * alkoloidi taşikardide kullanılır.
  • Vücuda kuvvet verir. 



*  Kinidin, (İng. quinidine).
Kınakına ağacından elde edilen ve antiaritmik olarak kullanılan bir alkaloit .
Kınakına ağacının kabuğundan elde edilen ve ilaç olarak kullanılan alkaloit.

Popüler Yayınlar

Translate

Toplam Sayfa Görüntüleme Sayısı